HƠN MỘT TRIỆU TRẺ MỒ CÔI LÀ NẠN NHÂN GIẤU MẶT CỦA ĐẠI DỊCH COVID-19

Over a million young orphans are the hidden victims of the Covid-19 pandemic
Tác giả: SOPHIE GORMAN 
Nguồn: France24 – 25/7/2021

Người dịch: BS NGUYỄN MINH TIẾN

Trẻ mồ côi bên ngoài một mái ấm ở Afghanistan, tháng 7/2020 
Ảnh của Mohammad Ismail, REUTERS

Ước tính có khoảng 1,1 triệu trẻ em trên toàn cầu đã trải qua cái chết của người chăm sóc chính (primary caregiver) do hậu quả trực tiếp của đại dịch coronavirus, theo một nghiên cứu được xuất bản bởi tạp chí y khoa The Lancet trong tuần này (Thời điểm tháng 7/2021). Nhưng có thể làm gì để hỗ trợ những đứa trẻ mồ côi Covid-19 mới này?

Vì phần lớn các trường hợp tử vong do Covid-19 xảy ra ở những người lớn tuổi, nên phần lớn sự chú ý của thế giới tập trung vào người lớn. Tuy nhiên, theo như nghiên cứu mới này  trên tạp chí The Lancet đã chỉ ra, kết quả bi thảm của tỷ lệ mắc bệnh cao ở người lớn là nhiều trẻ em đã mất cha mẹ, ông bà hoặc người chăm sóc chính cho Covid-19.

Trên toàn thế giới, có tổng cộng có 1,5 triệu trẻ em mồ côi cha hoặc mẹ, hoặc ông bà đã giúp chăm sóc trẻ, hoặc một số người thân khác chịu trách nhiệm chăm sóc trẻ kể từ tháng 3/ 2021. Trong số này, hơn 1 triệu trẻ em mồ côi cha mẹ.

"Tình trạng mồ côi và mất người chăm sóc là một đại dịch ẩn (hidden pandemic) do những cái chết liên quan đến Covid-19. Trên toàn cầu, từ ngày 1/3/2020 đến ngày 30/4/2021, chúng tôi ước tính có 1.134.000 trẻ em đã trải qua cái chết của những người chăm sóc chính, bao gồm ít nhất một cha/mẹ hoặc một người giám hộ là ông hoặc bà", nhóm nghiên cứu đã phát biểu trên tờ The Lancet.

Báo cáo cho biết: "Có 1.562.000 trẻ em đã trải qua cái chết của ít nhất một người chăm sóc chính hoặc phụ (primary or secondary caregivers). Những đứa trẻ này là hậu quả bi thảm của hơn 3 triệu ca tử vong liên quan đến Covid-19 tính đến ngày 30/4/2021".

Các nhà nghiên cứu giải thích rằng những cách thức đáp ứng về sức khỏe cộng đồng đối với đại dịch, chẳng hạn như phong toả và đóng cửa trường học, cũng đã làm giảm nghiêm trọng năng lực của các hệ thống và dịch vụ bảo vệ trẻ em được thiết lập để cung cấp các can thiệp và hỗ trợ an toàn hết sức cần thiết cho trẻ em. Ở các nước nghèo, thậm chí còn có thể khó khăn trong việc chứng minh một đứa trẻ đã bị mồ côi.

'Cứ hai cái chết do Covid thì có một đứa trẻ bị mất người chăm sóc'

Nhóm nghiên cứu bao gồm các nhà nghiên cứu từ Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), USAID, Ngân hàng Thế giới và Đại học College London. Họ thống kê số ca tử vong ở 21 quốc gia, chiếm hơn 76% tổng số ca bệnh Covid-19. Họ đã sử dụng các phương pháp tương tự đã được phát triển và xác nhận để ước tính số trẻ em trên toàn cầu sẽ bị mồ côi do AIDS (Hội chứng Suy giảm Miễn dịch Mắc phải do HIV gây ra) để dự báo số lượng trẻ mồ côi của Covid-19. Theo UNICEF, trẻ mồ côi là trẻ em (bất kỳ ai dưới 18 tuổi) bị mất một hoặc cả hai cha mẹ do bất kỳ nguyên nhân nào dẫn đến cái chết.

Susan Hillis của CDC, người đứng đầu cuộc nghiên cứu, cho biết: “Cứ hai trường hợp tử vong do Covid-19 trên toàn thế giới, thì có một đứa trẻ bị bỏ lại đối mặt với cái chết của cha mẹ hoặc người chăm sóc. Số lượng trẻ mồ côi Covid-19 sẽ tăng lên khi đại dịch tiến triển. Cần phải ưu tiên những đứa trẻ này và hỗ trợ chúng trong nhiều năm tới”.

Đồng tác giả nghiên cứu Lucie Cluver của Đại học Oxford cho biết thêm: “Chúng ta cần phản ứng nhanh vì cứ sau 12 giây lại có một đứa trẻ mất người chăm sóc vào tay Covid-19”.

Các đáp ứng trên toàn cầu và tại những địa phương ngay lập tức đối với đại dịch thường tập trung vào các nhu cầu thiết yếu về sức khỏe cộng đồng: ngăn ngừa lây lan, cải tiến việc điều trị, giảm tỷ lệ tử vong, phát triển và phân phối vắc xin.

Báo cáo của CDC cho biết: “Việc này đã bỏ qua một trong những hậu quả cấp bách và bi thảm nhất của nó: đó là có vô số trẻ em đã phải chịu tang cha mẹ hoặc ông bà, những người đã sống cùng và chăm sóc cho trẻ,” [Children: The Hidden Pandemic 2021 – A joint report of Covid-19 associated orphanhood and a strategy for action].

Báo cáo này nói rằng, với sự ước tính dè dặt, có hơn 4 triệu trẻ em có thể phải chịu cái chết của cha mẹ và người chăm sóc, thông qua Covid-19, trong những năm tới.

Ông bà cũng thường đóng vai trò chủ chốt trong các đại gia đình trên khắp thế giới, họ thường hỗ trợ về mặt tâm lý, xã hội, chăm sóc trực tiếp hoặc hỗ trợ tài chính cho các cháu của họ.

Ở Hoa Kỳ, 40% ông bà sống với cháu đóng vai trò là người chăm sóc chính của trẻ. Ở Anh, 40% ông bà thường xuyên chăm sóc các cháu. Ở Châu Phi và Châu Mỹ Latinh, những ông bà giữ vai trò giám hộ (custodial grandparents) thường đóng vai trò là người bảo hộ, chăm sóc những đứa cháu có cha mẹ đi xa vì công việc, qua đời vì AIDS hoặc các nguyên nhân khác, hoặc bị chia cắt bởi xung đột hoặc chiến tranh.

Nhiều thập kỷ tiến bộ đã bị đẩy lùi

"Chúng ta không thể để xuất hiện thêm bất kỳ nạn nhân nào, dù là gián tiếp, của đại dịch này. Nếu chúng ta không bảo vệ thế hệ này, các em sẽ có nguy cơ bị bỏ lại phía sau. Khi trẻ em mất một hoặc thậm chí cả hai cha mẹ, các gia đình thường bị đẩy vào cảnh nghèo hơn. Điều đó có thể đồng nghĩa với việc trẻ em sẽ bỏ học và phải đi làm để phụ giúp thu nhập cho gia đình. Những đứa trẻ này sẽ không trở lại trường học và có thể sẽ bị mắc kẹt vào một vòng xoáy đói nghèo (cycle of poverty)”,  theo Bidisha Pillai , Giám đốc Chính sách Toàn cầu, Vận động và Chiến dịch của Tổ chức Save The Children.

Tác động của coronavirus đã khiến điều kiện sống của trẻ em trên khắp thế giới trở nên tồi tệ hơn, Save the Children cho biết. Nó đã đẩy lùi nhiều thập kỷ tiến bộ đạt được để bảo vệ những người dễ bị tổn thương nhất, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tương lai của họ. Hệ thống y tế yếu kém và hệ thống bảo vệ trẻ em đã sụp đổ và nhiều gia đình rơi vào cảnh nghèo đói, tỷ lệ suy dinh dưỡng ở trẻ em tăng lên do các gia đình mất nguồn thu nhập và đôi khi là sinh kế.

“Không có người chăm sóc, trẻ em đặc biệt dễ bị tổn thương,” Pillai nói thêm. “Đại dịch đã phá hoại nền giáo dục của hàng trăm triệu trẻ em, và việc mất ngày học khiến trẻ em gái, trẻ em trai và trẻ vị thành niên rơi vào nguy cơ lao động trẻ em (child labor – tức phải lao động sớm), kết hôn sớm và mang thai, và bỏ học vĩnh viễn.”

Tổ chức Cứu trợ Trẻ em kêu gọi các tổ chức và chính phủ trên thế giới quan tâm khẩn cấp đến hoàn cảnh của trẻ em mồ côi, mất cha mẹ và người chăm sóc, và đảm bảo cho các em được chăm sóc. Họ nói rằng các chính phủ "cần xem xét việc củng cố các hệ thống chăm sóc dựa vào gia đình. Vì vậy, trẻ em mất một hoặc cả hai cha mẹ có thể được giữ an toàn trong môi trường gia đình, thay vì được gửi đến một cơ sở lưu trú".

Theo báo cáo của CDC, các đáp ứng phải dựa trên cơ sở gia đình. Trẻ em được hưởng lợi khi ở trong một cấu trúc gia đình, và gia đình cần được hỗ trợ để chăm sóc trẻ em. Các nguồn lực cần được hướng đến để đảm bảo rằng mỗi trẻ em bị ảnh hưởng đều được sống trong một gia đình được hỗ trợ, có tính an toàn và khả năng nuôi dưỡng, và để đảm bảo rằng trẻ em không bị bỏ rơi và cuối cùng sẽ được chăm sóc trong một cơ sở lưu trú.

CDC tin rằng điều này có thể đạt được thông qua phương pháp tiếp cận “tiền mặt kết hợp với chăm sóc” (cash plus care): kết hợp thu nhập và hỗ trợ nuôi dạy con cái cho các gia đình nhận chăm sóc trẻ em mồ côi, dựa trên bằng chứng và thực tiễn tốt.

Thiệt hại lâu dài

UNICEF tin rằng có những bước mà các chính phủ và cộng đồng viện trợ quốc tế cần thực hiện ngay bây giờ để đảm bảo các gia đình được tiếp tục tiếp cận với các dịch vụ bảo trợ xã hội, tư vấn và chăm sóc sức khỏe. Các dịch vụ bảo vệ trẻ em phải được tăng cường, bao gồm cả lực lượng lao động dịch vụ xã hội, cho trẻ em và gia đình dễ bị tổn thương. Trường học và các dịch vụ khác của trẻ em phải được mở và có thể tiếp cận được.

Họ nói rằng một hệ thống phải được phát triển theo đó những đứa trẻ thiếu vắng sự chăm sóc của cha mẹ có thể được các thành viên trong đại gia đình chứ không nên đưa vào những dịch vụ chăm sóc thay thế không phù hợp (unsuitable alternative care).

“Những thiệt hại trước mắt và lâu dài do gia đình ly tán và dịch vụ chăm sóc thay thế không phù hợp, đặc biệt là ở các cơ sở, đã được ghi nhận đầy đủ. Các viện lưu trú (institutions) thường có đặc điểm là làm cho việc sắp xếp cuộc sống vốn sẽ gây tác hại cho trẻ”, Giám đốc điều hành của UNICEF Henrietta Fore cho biết trong một tuyên bố được công bố trong tuần này (Thời điểm tháng 7/2021). “Trẻ em có thể trải qua sự ép buộc sống thử chung chạ (forced cohabitation) và những thông lệ chặt chẽ có thể không phù hợp với nhu cầu cá nhân của trẻ. Trẻ thường xuyên bị tước đi khả năng đưa ra những lựa chọn phù hợp với lợi ích tốt nhất của mình”.

Ông Fore nói thêm: “Hơn nữa, trẻ em được chăm sóc thay thế thường xuyên bị cách ly khỏi gia đình và cộng đồng địa phương. “Mất đi sự chăm sóc của cha mẹ, trẻ có thể chịu đựng những tổn hại về thể chất, tâm lý, tình cảm và xã hội, với hậu quả kéo dài suốt đời. Những đứa trẻ này cũng có nhiều khả năng bị bạo lực, lạm dụng, bỏ rơi và bóc lột”.

Ông Fore nói: “Khi COVID-19 tiếp tục tàn phá các gia đình và cộng đồng, chúng ta phải bảo vệ quyền được sống và lớn lên của mọi đứa trẻ trong một môi trường hỗ trợ sự phát triển về thể chất, tâm lý, xã hội và tình cảm của các em”.